U bevind zich hier: Sander Coumou > Stamboom > Coumou > Geschiedenis > de Familienaam Coumou
Artikel 'de Familienaam Coumou'
De familienaam Coumou
Vindt deze naam zijn oorsprong in Frankrijk (Hugenoten) of Zeeland?
Om deze vraag te beantwoorden is er de afgelopen 2 jaar uitgebreid onderzoek gedaan. Er is geen waterdicht bewijs gevonden voor zowel de Franse als de Zeeuwse variant. Er zijn echter vele aanwijzingen en verbanden gevonden die het rechtvaardigen te veronderstellen dat de familienaam Coumou van Zeeuwse oorsprong is.
In het hierna volgend artikel treft u alle bevindingen aan waarop bovenstaande veronderstelling is gebaseerd.
Co met de Mouwe
Volgens overlevering is de betekenis van onze familienaam Coumou afkomstig van onze voorvader Cornelis Thonise, zoon van Thonis Pieterse en Neeltje Crijns gedoopt op 16 maart 1631 te Zierikzee, varensman. Hij had de bijnaam Co met de Mouwe. Hij had een rang overgeslagen en zijn rang werd aangeduid door een bepaalde kleur van de mouwen van zijn jas.
Dit relaas is voor ons altijd authentiek geweest. Er zijn Coumou’s die de naam uitspreken als Koemoe, en sommigen doen dat omdat zij denken dat de oorsprong Frans is. Onze familie Coumou nam aan dat zij niet echt tot onze stamboom behoorden.
Deze overlevering werd doorgegeven door onze vader/grootvader, F.W.K. Coumou. Hij was sinds 1943 bezig met het uitzoeken van onze stamboom. In 1873 heeft ene Pieter Coumou al aan de stamboom gewerkt (noot 1). Sinds een aantal jaren zijn mijn zoon en ik, met veel enthousiasme verder gegaan. Veel hulp hebben we gehad van Chris van Splunter die al lange tijd onderzoek doet naar o.a. de stamboom Coumou.
Franse Hugenoten
We hebben een artikel in Ons Utrecht gevonden waarin Johan Coumou uit Utrecht, vertelde dat de Coumou’s van de Hugenoten afstamden (noot 2). Hij had deze verklaring gelezen in een andere krant (noot 3). Na contact te hebben opgenomen, blijkt Johan Coumou tot onze stamboom te behoren.
We vonden dat we de betekenis van onze naam eens goed moesten uitzoeken. Eenvoudig was dat niet, aangezien bijna al het archiefmateriaal uit Zierikzee door brand bij bombardementen en door overstromingen verloren is gegaan.
Meertensinstituut, Debrabandere
In de familienamenbank van het Van Meertensinstituut te Amsterdam stond dat de familienaam Coumou van oorsprong een vreemde taal was.
Nadat we onze vraag naar de herkomst aan hen hadden voorgelegd, raadpleegden zij de heer dr. Debrabandere, een bekende filoloog. Hij kwam met de volgende verklaring: Indien Coumou voortkomt uit de Franse naam Coumoul kan sprake zijn van een beroepsbijnaam voor een korenmeter op grond van de betekenis van het Occitaanse woord comol = 'volle maat'.
Dit staat ook vermeldt in het boek “Woordenboek van de familienamen in Zeeland’ van dr. F. Debrabandere (noot 4). Later bericht Debrabandere aan het Meertensinstituut en ons dat hij niet gelooft in de naamvorm ‘Co met de mouwe’. Volgens hem is het volksetymologie, als de naam als ‘kouwmouw’ wordt uitgesproken, is de associatie met een mouw logisch. Verder brengt hij naar voren dat de naamvorm ‘Co met de mouwe’ nooit in een bron is geattesteerd.
Het gaat hier om een veronderstelling. Er wordt geen bewijs geleverd voor de Franse afkomst.
Hugenoten: de Waalse Fiches bij het Centraal Bureau voor Genealogie
Onze volgende stap was het raadplegen van de archieven van de Hugenoten. Bij het Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag bevinden zich het zogenoemde Fichier wallon, waarin de DTB-gegevens van vrijwel alle lidmaten van de Waalse gemeenten (kerkgenootschap) in ons land in de periode tot 1811 alfabetisch op naam zijn vermeld. Naamsvarianten zijn in dit fichier bij elkaar geplaatst. In dit archief komen de naam Coumou of varianten daarvan niet voor.
Reacties website www.sandercoumou.nl
Inmiddels was de Coumou stamboom op een website geplaatst. Hierop zijn veel reacties gekomen.
Het bleek dat ook andere families Coumou (die wij niet kenden) van dezelfde overlevering van “Co met de mouwe” uitgingen. (Zie o.a. pag. 176 van het boek, ‘Van Brandal tot Commandeur’, herinneringen van mr. Pieter Coumou opgetekend door Els Hekkenberg)
Tevens ontvingen wij een kopie van een brief van archivaris P. D. de Vos uit Zierikzee aan een van onze voorvaderen gericht (d.d. 21 november 1911) over de betekenis van onze achternaam. (noot 5)
P.D. de Vos, notariële stukken
Naast dat de archivaris De Vos samenvattingen heeft gemaakt van de DTB-boeken van Zierikzee (waar de originelen van verloren zijn gegaan), heeft hij ook de stamboom van de familie de Vos – Coumou uitgezocht.
In de hierboven vermelde brief (noot 5) schrijft de heer de Vos dat oorspronkelijk de naam van de familie Mouwe is. Dat baseert hij op diverse notariële stukken uit de 18e eeuw. Deze notariële stukken zijn in tegenstelling tot de DTB boeken wel bewaard gebleven. Hij vermoedde dat onze achternaam afkomstig was van de bijnaam Co met de Mouwe.
Mouwe, Comouwe, Coumou
Uit alle gegevens hebben we het volgende kunnen vaststellen.
De naam Mouwe komen we tegen in een testament uit 1711 (noot 6); dit is Thonis Cornelis(se) Mouwe gedoopt op 8 april 1666 te Zierikzee. Zijn vader was Cornelis Thonise, gedoopt op 16 maart 1631 te Zierikzee. Beide waren varensman en zijn in rechte lijn onze voorvaders. Ook zijn zoons, Adriaan Thonese en Marinus komen in diverse testamenten voor met de achternaam Mouwe.
De dochter van Adriaan Thonese Mouwe, Tona overleden 15 oktober 1738, komt in het begraafregister van de Lieve Monsterkerk te Zierikzee voor als Komouwe (noot 7)
De zoon van Adriaan Thonese, Dingemanse Adriaans, geboren juni 1729 te Zierikzee, wordt in het trouwboek vermeld als Dingemanse Adriaans Coumou, op 20 april 1755 getrouwd met Sijmetje Harteveld. (noot 8).
Een zoon van deze Dingemanse Adriaans Coumou, Josias Dingemanse wordt daarentegen in het trouwregister Comou genoemd. De kinderen van Josias komen voor zowel als Comou (Dingeman, Commouwe (Cornelis) als Coumou (Adriaan). In die tijd was men minder precies met het noteren van namen dan wij nu gewend zijn.
In de lijst van huiseigenaren van 1807-1811 worden Dingemanse, Dingeman Adriaanse en Josias, Coumouwe genoemd. (noot 9)
Als laatste komen we nog Adriaan Coumouw tegen in 1832 en 1842. Daarna wordt, zover wij nu weten, consequent de naam Coumou gebruikt.
Het Meertensinstituut vermeldt tegenwoordig bij de familienaam Coumou:
“Tot dusverre is er geen sluitende verklaring voor de naam. Debrabandere veronderstelt dat Coumou voortkomt uit de Franse naam Coumoul, waarbij sprake kan zijn van een beroepsbijnaam voor een korenmeter op grond van de betekenis van het Occitaanse woord comol = 'volle maat'.
Maar Franse herkomst blijkt niet uit de genealogie die teruggaat tot de 16e eeuw als de voorouders te Zierikzee zich nog uitsluitend van een patroniem bedienen. De achternaam verschijnt eerst in de tweede helft van de 17e eeuw in de vormen Comouwe en Mouwe. P.D. de Vos, de gemeentearchivaris van Zierikzee, veronderstelde in een brief uit 1911 dat het een bijnaam was voor een voorouder, die Co zou zijn genoemd, welke roepnaam mogelijk van Cornelis of Jacobus was afgeleid, en die vanwege het vissersberoep dat hij uitoefende beschermende mouwen droeg.”
Conclusie: Co met de Mouwe
Op basis van bovenstaande concluderen wij dat de naam Coumou van Zeeuwse oorsprong is.
Aangezien de vader van Thonis Cornelis Mouwe, Cornelis heette, gaan we er vanuit dat de naam Coumou afkomstig is van deze Cornelis: ‘Co met de Mouwe’. Alhoewel we deze bijnaam niet in bronnen hebben gevonden.
De verdere uitlieg die de heer P.D. de Vos in zijn brief geeft:
“…..De naam der familie was dus in het begin de 18e eeuw: Mouwe. Dit is althans een Nederlandsch woord, zal ongetwijfeld wel mouw zijn, d.w.z. armbedekking. Onwillekeurig denkt men dan aan die kledingstukken, welke de vissersch gebruiken bij het inhalen der netten, het schoonmaken der visschen, losse mouwen van oliegoed of leder. Daar Uwe voorouders varenslieden of visschers waren (de visscherij was hier toen zeer bloeiend) is de oorsprong van den naam, ‘mouw’ of ‘mouwe’ wellicht daarin te vinden, vooral in een tijd, dat er veel bijnamen voorkwamen, die later onwillekeurig in familienamen overgingen.
Van den naam Mouw of Mouwe tot Co- of Komouwe, later Coumou, is slechts één stap. Het voorvoegsel Co of Ko kan een verkorting zijn van Cornelis of Jacobus of uit anderen hoofde zijn aangebracht.……
P.D. de Vos”
De uitleg van de bijnaam, als zou het met een rang te maken hebben, kan dus ook zijn dat het om de losse mouwen van de varensman Cornelis gaat.
Noten
Noot 1 Voorkant stamregister familie Coumou, auteur onbekend
Noot 2 Artikel uit Ons Utrecht ‘Van bloedbruiloft tot oorlogskind’ door Marie te Marvelde d.d. 1 juni 2009
Noot 3 Krantenartikel ‘De immigratie der Hugenoten in Zeeland’, datum en krant onbekend
Noot 4 Debrandere dr.F. Woordenboek van de familienamen in Zeeland, niet gepubliceerd, te downloaden via naamkunde.net en aanwezig in de bibliotheek van het archief te Middelburg
Noot 5 Vos P.D. archivaris te Zierikzee brief 21 november 1911
Noot 6 Aktenummer: RAZE 4073-52, Microfiche: 4073/4-1497
Notaris: Cornelis Zeeman, Datum akte: 30/03/1711, Soort akte: testament (Familie- en erfrecht)
Personen: Tonis Cornelisse Mouwe, Comparant, Zeeman, Zierikzee, Maetje Adriaens, Comparant, Zierikzee, Tonis Jansse, Getuige, Zierikzee, Isaac Lambregtse, Getuige, Zierikzee
Noot 7 Begraafregister Lieve Monsterkerk te Zierikzee vermelding Tona Komouwe 1738
Noot 8 Trouwboek Ned. Hervormde kerk melding huwelijk Dingemanse Adriaans Coumou, 20 april 1755 getrouwd met Sijmetje Harteveld
Noot 9 De lijst van huiseigenaren van 1807-1811 waarin Dingemanse, Dingeman Adriaanse en Josias Coumouwe worden genoemd.
Om deze te bekijken kijkt u hier.
Literatuur
- Hekkenberg E. Van Brandal tot Commandeur, herinneringen van mr. Pieter Coumou 2006 ISBN 90-802878-5-7
- Debrandere dr.F. Woordenboek van de familienamen in Zeeland
- Vos P.D. de De grafschriften der voormalige St. Lievens-Monsterkerk te Zierikzee met een plattegrond dier kerk
- Vliet, A.P. van Vissers in Oorlogstijd, de Zeeuwse zeevisserij in de jaren 1568-1648
- Uil H. Zierikzee, monumentenstad aan de Schelde
Websites
- www.zeeuwsarchief.nl
- www.schouwen-duiveland.nl
- www.gemeentearchief.rotterdam.nl
- www.genlias.nl
- www.ngv.nl
- www.cbg.nl
- www.delft.digitalestamboom.nl
- www.meertens.nl
Voor de volledige stamboom en vragen c.q. opmerkingen: www.sandercoumou.nl
Ine Coumou, Linschoten april 2011
Meer weten?
De oorsprong van de familienaam Coumou ligt in Zierikzee. Hier treft u de geschiedenis van Zierikzee.
De straatnamen van Zierikzee hebben vaak een verhaal. De begraafplaats te Zierikzee, ontstaan en in gebruikname.
Zierikzee bezit vele monumentale gebouwen, op deze pagina vind je beschrijvingen en foto's.
Een van de gemeentearchivarissen van Zierikzee was de heer P.D. de Vos, lees hier meer over hem.
Lees hier over Dingeman Coumou, die diende onder Napoleon. Het ijzingwekende verhaal van matroos Jan Coumou.
Lees hier meer over het eerste deel van het leven van FWK Coumou 1911-1945.
De familienaam Coumou, vindt deze naam zijn oorsprong in Frankrijk (Hugenoten) of Zeeland?
Hoe zit het met de Hugenoten?
Een molen genaamd Coumou?
Vragen/opmerking? mail mij!
